Publicatie, het Parool, 16 dec 2022

16 december 2022 – De Westertoren wordt de komende anderhalf jaar onderworpen aan grondig onderhoud. Geen makkelijk project: er is nauwelijks ruimte voor de aanvoer van materiaal en de omliggende kades kunnen het gewicht van zware hijskranen niet aan. – Marck Lauxtermann, 16 december 2022.

De meest bezongen toren van Amsterdam staat vanaf januari anderhalf jaar in de steigers voor grootschalig onderhoud. De laatste werkzaamheden aan de Westertoren, in 2006, zal menig Amsterdammer zich herinneren omdat de kroon bovenop de toren in het originele blauw werd geschilderd. Daarvoor, al sinds 1988, was het ornament – een kroon en een bisschopsmijter met daarop een rijksappel – namelijk geel, net als de kroon op het Amsterdamse stadswapen.

“Wat er nu moet gebeuren is een veel grotere klus dan in 2006,” vertelt projectleider Dennis Buijsman van Witte Bouw. Van de stenen en het voegwerk tot de houten constructie en het klokkenwerk: vrijwel de hele toren wordt onder handen genomen. Op 9 januari worden de steigers rondom de 85 meter hoge parel van de Jordaan opgezet om dit grote onderhoud uit te kunnen voeren.

Uitdagingen

Een monument zoals de Westertoren onderhouden levert een hoop uitdagingen op. Dat komt in het bijzonder door de locatie aan de Prinsengracht. Enorme hoeveelheden materiaal moet worden af- en aangevoerd. Veel ruimte is daar niet voor. Bijkomende uitdaging: de kades kunnen het gewicht van zwaar transport of zware hijskranen niet aan.

“Daar hebben we allemaal dingen op bedacht,” zegt Buijsman. Het staal voor het onderhoud wordt bijvoorbeeld aangeleverd door boten via de grachten. Als alternatief voor een hijskraan wordt over de pastorie van de Westerkerk een stalen constructie gebouwd. Vanaf daar worden de steigers vervolgens opgetuigd. “Hierdoor is een kraan niet nodig en hebben zo min mogelijk mensen er last van.”

Als de steigers eenmaal staan kan het grote onderhoud beginnen. De kerk is opgebouwd uit drie delen. Op de bakstenen romp rusten drie smallere delen, ofwel lantaarns. De eerste lantaarn is gemaakt van zandsteen, de bovenste twee lantaarns bestaan uit hout, dat verscholen gaat achter dikke lagen lood. Bakstenen en looddelen in slechte staat worden verwijderd, waarna het onderliggende hout kan worden geïnspecteerd en opnieuw bekleed.

Zware luidklokken

Ook de kerkklokken zijn aan onderhoud toe. Het frame van het carillon is verroest en moet worden vervangen. Hoewel de drie grote luidklokken zo zwaar zijn dat ze niet verplaatst kunnen worden, zullen de kleinere carillonklokken uit de kerk moeten worden gehesen. Normaliter gebeurt zoiets met een hijskraan. Nu wordt er een verstevigde schacht in de steigers gebouwd, waar het klokkenspel doorheen kan. Het klokgelui zal minstens zes maanden niet te horen zijn.

Doordat de Westertoren is opgebouwd uit traditionele bouwmaterialen zoals hout, zand- en kalksteen lijdt het project gelukkig minder onder de structurele materiaaltekorten die de bouwsector teisteren. Hoofduitvoerder Leon van Berkel (54): “Hout en steen zijn altijd wel te vinden.”

Toch brengt zelfs het vervangen van bakstenen uitdagingen met zich mee: omdat de nieuwe stenen precies dezelfde hardheid en kleur moeten hebben als de originele stenen, moeten die door een gespecialiseerd bedrijf voor de toren worden gebakken.

Na anderhalf jaar onderhoud is de kerktoren uit 1638 straks weer toekomstbestendig. Hoewel het schilderwerk eens in de zoveel tijd wel moet worden onderhouden, kan het nieuwe lood- en metselwerk zo weer vijftig jaar mee.